برق یا الکتریسیته، مجموعه‌ای از پدیده‌های طبیعی است که به وجود جریان الکتریکی وابسته است. صنعت برق در ایران در سال‌های اخیر به سمت صادرات کالا و تجهیزات برقی ساختمان‌ها و صنایع می‌رود. صادرات تجهیزات برقی ساختمان‌ها و صنایع به صورت فروش مستقیم کالا و عمدتا فروش تجهیزات در قالب پروژه‌ها می‌باشد. برای اینکه برق را در ساختمان‌ها و صنایع به مدار ببریم و از وجود برق استفاده کنیم باید تجهیزات مناسب هر حوزه را بشناسیم.
آشنایی با تجهیزات برقی ساختمان و صنایع، برای کسانی که در این حوزه فعالیت دارند بسیار مهم می‌باشد. نصب و راه اندازی تجهیزات برق ساختمان و صنایع در برداشت اول کاری ساده می‌باشد اما احتیاج به تخصص دارد و باید مطابق یکسری از استانداردها انجام شود چرا که اگر در مسیر مشکلاتی ایجاد شود حوادث بدی را به دنبال خواهد داشت.
بعضی از استانداردهای برق ساختمان
رعایت حریم شبکه‌های توزیع برق، کلید محافظ جان، سیم کشی ساختمان، استانداردهای چاه ارت و البته بعضی استانداردهایی نیز وجود دارد که با رعایت آن‌ها از حوادث در تجهیزات برقی ساختمان‌ها جلوگیری میشود.
در نگاه اول باید تعریف برق صنعتی را بدانیم که یعنی کنترل برق سه فازی که وارد یک کارخانه یا کارگاه صنعتی میشود. منظور از کنترل، روشن و خاموش کردن تجهیزات صنعتی و تامین توان مورد نیاز آن‌ها با استفاده از این برق سه فاز است.
تجهیزات کاربردی برقی ساختمان‌ها و صنایع
کلید اتوماتیک:
برای حفاظت از تاسیسات و تجهیزات روشنایی، سیم و کابل و ماشین آلات در برابر اضافه بار برق و جریان‌های اتصال کوتاه از کلید و فیوزهای اتوماتیک استفاده میشود که در زمان مشکل، اتصال را قطع خواهد کرد.
کلیدهای نشتی جریان:
یکی دیگر از تجهیزات برقی ساختمان است که اضافه بارها و اتصال‌های کوتاه توسط قسمت‌های حرارتی و کلیدها محافظت می‌شوند ولی این قطعات، محافظت درستی در برابر نشتی جریان ندارند بدین جهت از کلیدهای نشتی جریان استفاده خواهند کرد تا محافظت بالاتری در سیستم وجود داشته باشد.
کنتاکتورها:
کلیدهای مغناطیسی هستند که از واجبات مدارهای الکتریکی می‌باشند. در ماشین آلات صنعتی استفاده میشود که وظیفه راه اندازی و کنترل جریان را دارد.
بی متال:
برای محافظت از موتورهای الکتریکی در مقابل اضافه بار از بی متال استفاده میشود. از این وسیله برای مشکلاتی که در زمان اضافه بار ایجاد میشود استفاده میشود تا جریان را قطع کند.
کلیدهای سلکتوری:
کلیدهای سلکتوری، یکی از انواع کلیدهای صنعتی محسوب می‌شوند که برای کنترل سرعت موتورها و یا تغییر از حالت اتومات به دستی و یا بالعکس استفاده میشود.
کلیدهای محافظ موتور:
یکی از تجهیزات برقی ساختمان است که در فرمان موتوری استفاده خواهد شد و این کلید برای حفاظت در زمان اضافه بار و اتصال کوتاه در موتورها کاربرد دارد.
شستی استپ و استارت:
این تجهیزات با دست فرمان میگیرند و برای اعمال قطع و یا وصل در یک مدار به کار گرفته شده است. این وسیله برای کنترل برخی از قابلیت‌های یک دستگاه یا فرآیند استفاده میشود.
کنترل فاز:
از تجهیزات و وسایل حفاظتی محسوب میشود و برای حفاظت مصرف کننده در مدار و تابلو برق استفاده می٬شود که به صورت الکترونیکی عمل محافظت الکتروموتور را به عهده دارند تا خطری شامل حال مصرف کننده نشود.
تایمرها:
وظیفه کنترل مدار را برای زمانی معین بر عهده گرفته که توسط یک میکروسوئیچ مدارهای موجود را قطع میکند یا وصل خواهد کرد. این نوع از تایمرها کاربرد زیادی در تابلو برق و صنعت دارند. در منازل برای کاهش هزینه یا مصرف انرژی نیز استفاده می‌شوند.
میکروسوئیچ‌ها:
این دسته از تجهیزات برقی ساختمان نوعی کلید می‌باشد که با فشار فیزیکی ضعیفی تحریک می‌شوند. این دستگاه به علت قیمت پایینی که دارد در کنار عمر مفیدی که دارد کاربرد بسیاری پیدا کرده است.
مهمترین تجهیزات برقی ساختمان‌ها و صنایع
پریز و نحوه اتصال آن در مدار:
همانطور که میدانید، برای ارتباط وسایل برقی خانگی و صنعتی به منبع انرژی برق از پریز استفاده میشود. پریز از یک محفظه کائوچویی، پلاستیکی و دو لوله شکاف تشکیل شده است. پریزها از نظر تعداد فاز به دو دسته، تک فاز و سه فاز و از نظر نحوه نصب، به انواع توکار، روکار و سیار تقسیم می‌شوند. از نظر حفاظت نیز، به دو نوع ساده و با اتصال زمین قابل تقسیم خواهند بود.
جعبه تقسیم:
در مدارات الکتریکی، گرفتن انشعابات از سیم‌های حامل جریان برق در جعبه تقسیم انجام میشود. جعبه تقسیم در ابعاد مختلف به دو صورت روکار و توکار با جنس‌های پلاستیکی، چدنی و فلزی ساخته میشود.
انواع کلیدهای اتوماتیک:
در تابلوی برق ساختمان و صنایع با توجه به نیاز مصرف کنندگان انواع کلید اتوماتیک استفاده میگردد. از کلیدهای مینیاتوری و کلید کمپکت به عنوان تجهیزات برقی ساختمان برای حفاظت از مدار استفاده میشود.
کلید مینیاتوری:
کلید مینیاتوری در مدار برق با جریان پایین و یا در تابلوهای روشنایی و تابلوهای توزیع با توان کم برای حفاظت مدار کنترل و فرمان در تاسیسات برقی استفاده میشود. با وجود کلیدهای مینیاتوری در صورت بروز اشکالی در مدار این کلیدها به طور خودکار مدار را قطع میکنند و در نتيجه از وسايل و سيم كشی محافظت مینمايد.
در نگاه آخر باید گفت رعایت نکات ایمنی در تجهیزات برقی بسیار مهم و غیرقابل انکار است. فراهم آوردن شرایطی که باعث شود امنیت منابع انسانی از عوامل خطر دور بمانند بسیار مهم است. در کل مناسب است شرایطی لحاظ گردد تا موجبات صدمه و حوادث از برق از بین برود و محیط کار امنیت بالایی داشته باشد.
حفاظت و ایمنی قبل از شروع به کار با برق
فعالیت بر روی مدار برق و تجهیزات برقی ساختمان کاری بسیار پر ریسک است. اگر در زمان فعالیت، فردی دیگری مدار را وصل کند اتفاقات ناخوشایندی پیش خواهد آمد. قبل از فعالیت و هر گونه تعمیرات یا مانور لازم است درب تابلو برق قسمت مربوطه بسته باشد تا از بروز حوادث جلوگیری کند.
برای انجام هرگونه سرکشی و بازدید دوره‌ای مدار برق لازم است وضعیت مدار خاموش شود.
بهتر است برای بالا بردن آگاهی و کاهش خطرات ناشی از برق گرفتگی راهنمایی بر روی محصولات و تجهیزات نصب گردد.
عدم استفاده از جواهرات و اشیای فلزی
قبل از شروع کار، تمامی جواهرات و اشیای فلزی که رسانای برق هستند را باید از بدن دور کرد. لباس مناسب نیز باید در زمان کار با تجهیزات برق ساختمان‌ها و صنایع استفاده گردد.
در شرایط مرطوب کار نکنید.
آب رسانا برق است. در زمانی که میخواهید با تجهیزات برقی فعالیت کنید مناسب است در شرایط مرطوب قرار نگیرید. اگر مجبور به فعالیت در زمان‌ها و مکان مرطوب هستید بهتر است یک نارسانا مانند چوب را بر روی محیط خیس قراردهید و تکنسین نیز از لباس‌های مخصوص فعالیت استفاده کند.
از خطوط جریان هوایی فاصله را مدنظر قرار دهید.
کارگران و تکنسین‌ها باید دقت داشته باشند که از خطوط جریان هوایی با سیم‌های لخت دیگر، تماس پیدا نکنند. بیش از نیمی از مرگ‌های ناشی از جریان برق به علت تماس با خطوط هوایی برق است.
از اتصالات و سیم کشی مناسب استفاده کنید.
در تجهیزات برقی ساختمان‌ها و صنایع باید از استانداردهای مناسب استفاده شده و از محصولاتی استفاده شود که کیفیت مناسب را داشته باشد.
امید است با توجه به گفتهها در مقاله در کنار آشنایی با محصولات و تجهیزات برق در ساختمان در زمان هرگونه فعالیت قوانین ایمنی را رعایت کنید تا از هر گونه سوانح و آتشسوزی جلوگیری کنید.
